تجدید نظر بوئینگ در فروش هواپیما به ایران

تاثیر اتحاد مثلث ایران ، ترکیه و روسیه بر خاورمیانه جدید، تجدید نظر بوئینگ در فروش هواپیما به ایران، آمریکا یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار به ایران پرداخت کرد از جمله سرتیترهای اخبار ایران در جهان در خبرگزاری ها بود.

یک مقام پنتاگون بامداد پنجشنبه (به وقت تهران) ادعا کرد چهار قایق نظامی ایران با سرعت زیاد به یک فروند ناوشکن آمریکایی در مجاورت تنگه هرمز نزدیک شدند.

وی مدعی شده دو فروند از چهار قایق ایرانی به فاصله حدود 300 یاردی (حدود 275 متر) از ناوشکن «یواس‌اس نیتز» رسیدند.

این اتفاق، بنا به گفته این مقام پنتاگون که نخواسته نامش فاش شود، روز سه‌شنبه 23 آگوست در مجاورت تنگه هرمز رخ داد. وی اقدام ادعایی قایق‌های ایرانی را «غیرامن و غیرحرفه‌ای» توصیف کرد.

مقام آمریکایی گفت: «نزدیک شدن (قایق‌های ایران) با سرعت بالا، باعث ایجاد وضعیت خطرناک و آزاردهنده‌ای شد که ممکن بود به تشدید درگیری‌ها و لزوم اقدام دفاعی 'یواس‌اس نیتز' منجر شود.»

مقام پنتاگون مدعی شده که ناوشکن آمریکایی برای فاصله گرفتن از قایق‌های ایرانی مجبور به تغییر مسیر شد. وی اضافه کرده که این حادثه، در صورتی که آمریکا با ایران روابط دیپلماتیک داشت می‌توانست اعتراض دیپلماتیک واشنگتن را دنبال داشته باشد.

تحلیلی «المانتیور» در تحلیلی با عنوان «پشت پرده تانگوی ایران و ترکیه» با اشاره به سفر «محمدجواد ظریف» وزیر خارجه ایران به ترکیه در 12 ماه اوت و تعجب‌آور نامیدن این سفر، به نقل از یک مقام ارشد ایران نوشت: «ظریف برای بحث پیرامون روابط دوجانبه و امور سوریه به ترکیه رفت.»

یک دیپلمات ناشناس ایرانی نیز در همین رابطه با المانیتور گفت :«اگر گفته شود که ایران و ترکیه درباره امور سوریه و آنچه که می‌خواهند انجام دهند، توافق دارند اغراق آمیز است. اما مورد مثبت این است که اینک زمینه‌ای استوار توام با حسن نیت ایجاد شده و آشکار است که ترکیه آمادگی خود را برای رایزنی‌‌های بیشتر با ایران و روسیه و راهبرد خروج اضطراری که منجر به خاتمه دادن به خون‌ریزی در سوریه می‌شود را نشان داده است.»

بر اساس این گزارش، برای ایران نیز آشکار شده که بدون مشارکت جدی در سطح منطقه امکان برون رفت از بحران سوریه وجود ندارد و این شریک می‌تواند ترکیه یا عربستان سعودی باشد. با توجه به وخیم‌تر شدن روابط ایران با عربستان، عادی سازی روابط بین تهران و ریاض موردی است که در آینده نزدیک شاید یک رویا باشد. اما در نقطه مقابل، ترکیه و ایران با وجود اختلافاتی بابت سوریه روابط خوب خود را حفظ کرده‌اند.

در ادامه این گزارش آمده است: ترکیه اینک آماده گفت‌وگو درباره موارد بسیاری چون ‌آینده «بشار اسد» رییس جمهور سوریه و زمان در قدرت ماندن او و یا این که آیا او می‌تواند در انتخابات دور بعدی این کشور شرکت نماید یا خیر، است. ایران نیز آماده گفت‌‌وگو است و آینده اسد نیز از موارد مورد علاقه تهران برای گفت‌و‌گو می‌باشد. هم ایران و هم ترکیه سعی در حفظ منافع همراه با بحث پیرامون سازش بالقوه دارند. بنابراین بهترین رویکرد برای دو کشور تمرکز بر منافع یا تهدیدهای مشترک در میز مذاکره است.

المانیتور با اشاره به تهدید مشترک علیه ایران و ترکیه نوشت: ایجاد کشوری به نام کردستان و ممانعت از آن ایران و ترکیه را در یک صفحه قرار می‌دهد. به عبارت دیگر، ایران و ترکیه شاید در مسیری باشند که قادر به تعامل در این بخش با هم قرار گیرند. در این راستا، یک مقام ایرانی که مایل به افشای نامش نبود گفت، علاوه بر نشست‌های سطح بالا که تشکیل شده یا قرار است بین تهران و آنکارا صورت گیرد، در پشت پرده نشست‌های نظامی و امنیتی نیز وجود دارند.

این مقام ایرانی افزود: «ممکن است که ما خبر سفر "حاج قاسم سلیمانی" به استانبول یا آنکارا یا سفر مقام امنیتی عالی رتبه ترکیه به تبریز یا تهران را نشنویم. اما این افراد از جمله کسانی هستند که می‌توانند در تدوین نقشه راه کمک نمایند، یعنی آغازگر سریع همکاری ایران –ترکیه باشند.»

در همین رابطه ایران در 19 اوت سال جاری خبر سفر غیر مترقبه «چاووش اغلو» دیپلمات ارشد ترکیه را به تهران اعلام کرد.

یک مقام دیگر ناشناس ایرانی در این زمینه گفت: «دیدار چاووش اغلو پاسخی به سئوال‌های ایران در چند موضوع بود که در آخرین نشست بین طرفین در 12 اوت پدید آمد اما موضوع مهم در زمان سفر اردوغان رییس جمهور ترکیه به تهران آماده می‌شود.»

نشریه آمریکائی «فوربس» (Forbes) در یادداشتی به تأسی از جنگ طلبان تندرو و مدافعان دموکراسیِ آمریکائی به شرکت بوئینگ توصیه کرد که با توجه به علل اصلی اعمال تحریم ها علیه جمهوری اسلامی، در فروش هواپیماهای خود به ایران تجدید نظر کند.

این نشریه آمریکایی در این باره می نویسد: اگرچه لغو تحریم ها علیه ایران پس از توافق هسته ای جامع میان این کشور و کشورهای ۱+۵ موجب شد تا ممنوعیت ها در فروش هواپیما به ایران برداشته شود؛ اما شرکت هایی نظیر «بوئینگ» و «ایر باس» باید با توجه و دقت به منطق تحریم های پیشین؛ در معامله با ایران تجدید نظر کنند.

نشریه آمریکایی مذکور در ادامه مدعی شده است: ایران کماکان در زمره کشورهای حامی تروریسم در جهان بوده و نیز در گزارش ۲۰۱۶ «شاخص ضدپولشویی بازل»، رتبه اول را به خود اختصاص داده است.

نشریه آمریکائی «فوربس» مدعی است: از آنجائیکه هواپیمای تجاری ایران معمولاً قوانین بین‌المللی هوایی را به واسطه ارسال تسلیحات و نیروی نظامی به سوریه نقض می‌کنند، شرکت های معامله کننده با ایران در معرض خطر همدستی با این کشور قرار دارند.

«فوربس» که گویا از سوئی مستشاران نظامی ایران در سوریه که مطابق قوانین بین المللی به درخواست یک دولتِ برخواسته از انتخابات مردمی در مبارزه با تروریست های مصنوع غرب در سوریه حضور دارند را با نیروی نظامی و تسلیحات اشتباه گرفته و از سوی دیگر مبارزه با گروه های تروریستی متعدد در این کشور را با جنگ داخلی اشتباه گرفته است ، با انبوهی از داده های نادرست چنین نتیجه گیری می کند: اگرچه ایران بر اساس توافق هسته ای جامع میان این کشور و کشورهای ۱+۵ موسوم به «برجام» قطعاً واجد شرایط خرید هواپیما است؛ اما با توجه به نقش حیاتی هواپیمایی تجاری ایران در تشدید فاجعه انسانی سوریه و تداوم جنگ داخلی خونین در این کشور، بوئینگ باید در فروش هواپیما به ایران تجدید نظر کند.

محور استراتژیک جدید شکل‌گرفته در منطقه خاورمیانه می‌تواند توازن قوا در این منطقه را با تغییرات زیادی روبه‌رو سازد. آنکارا بعد از شکل‌گیری کودتای ناکام ۱۶ ژوئیه از روسیه به دلیل سقوط هواپیمای روسی در سال گذشته میلادی عذرخواهی کرد. ایران و روسیه نیز در مقابل، کودتا در ترکیه را محکوم کردند و همبستگی خود با دولت اردوغان را اعلام کردند. این سه کشور در حال حاضر گفت‌وگوهای جدیدی را در خصوص بحران سوریه آغاز کرده‌اند که نشان از تلاش‌های مکرر برای شکل دادن به خاورمیانه جدید، حل بحران سوریه و عراق و از بین بردن خطر داعش در منطقه دارد. این اتحاد قدرتمند درعین‌حال بین دو کشور بزرگ نفتی و کشوری شکل‌گرفته که خود را مرکز مهم تبادل انرژی می‌دانند.

بسیاری از تحلیلگران چرخش ترکیه به سمت مسکو پس از کودتای ناکام ۱۵ ژوئیه را یک ژست عاطفی و یا حداقل نمایشی از سوی دولتی دانستند که اعتقاد داشت ایالات‌متحده در این کودتا دست داشته است. تعدادی از کارشناسان ترک اما بر این عقیده بودند که گرم شدن روابط بین آنکارا، مسکو و تهران و سرد شدن روابط بین ترکیه، اروپا و آمریکا یک استراتژی به‌دقت فکر شده از سوی اردوغان بوده است.

خشم ترکیه نسبت به اتحادیه اروپا چیز جدیدی نیست. اردوغان بارها انتقادات خود نسبت به طولانی شدن و کارشکنی برخی اعضای اتحادیه اروپا در پیوستن این کشور به این اتحادیه را اعلام کرده بود. او همچنین موقعیتی جدی‌ در تأثیرگذاری بر سیاست‌های مهاجرت در اروپا دارد و به نحو مناسبی از این تأثیر کلیدی در جهت منافع خود بهره می‌برد. اردوغان تلاش کرده است با فاصله گرفتن از اروپا که فرزندش را به پول‌شویی متهم کرده است روابط نزدیکی با کشورهای شرقی‌اش برقرار کند و این سیاست را با شعار «باعظمت ساختن دوباره ترکیه» دنبال کرده است. به نظر می‌رسد سیاست‌های ترکیه باسیاست‌های اتحادیه اروپایی همخوانی ندارد و در برخی از موارد نیز ترکیه اصولاً تمایلی به همگام‌سازی سیاست‌هایش با اروپا ندارد و مسئله سیاست‌های مبارزه با تروریسم یکی از این اقدامات است. ترکیه اما به سمت کشورهایی چرخش پیداکرده که آن‌ها نیز از تحریم‌های غربی صدمه‌دیده‌اند و درعین‌حال از بزرگ‌ترین بازارهای نفتی در غرب خاورمیانه هستند.

از ماه ژوئن که ترکیه به دلیل ساقط کردن هواپیمای روسی از این کشور عذرخواهی کرد، دو کشور گفت‌وگوهای خود را بر سر پروژه جریان ترکی (Turkish Stream Project) دوباره از سر گرفتند که باعث انتقال سالانه ۶۳ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی از ترکیه می‌شود. اگر روند اتحاد ترکیه و روسیه شدت بگیرد، اروپا همچنان مجبور خواهد بود به انرژی‌ کشورهاییتکیه کند که دل‌ خوشی از آن‌ها ندارد و نمی‌تواند تأثیرگذاری موردنظر خود را بر آن‌ها داشته باشد. روسیه گاز و نفت دارد، ترکیه خط لوله و تنگه بسفور را دارد که دریای سیاه را به دریای مدیترانه پیوند می‌دهد و محل خوبی برای ارسال انرژی به سمت اروپا است و در حدود ۳ درصد از تمام نفت جهان به‌صورت روزانه از این محل صادر می‌شود.

اضافه کردن ایران به این معادله درواقع کل معادله خاورمیانه را تغییر می‌دهد چراکه در یک‌طرف عربستان سعودی و دیگر متحدانش قرار دارند که با ایالات‌متحده اتحاد قدیمی دارند و در سمت دیگر خاورمیانه ایران، ترکیه، روسیه و بعد از حل بحران، سوریه و عراق قرار دارند که معادلات منطقه‌ای را به‌شدت با تغییر مواجه خواهند کرد. در این تصویر به‌وضوح می‌توان دید که عربستان سعودی دیگر نمی‌تواند منافع استراتژیک منطقه را تأمین کند و البته درزمینهٔ بازار انرژی نیز قدرت کمتری برای مداخله و تأثیرگذاری خواهد داشت.

این تصویر را به‌شدت باید تحت نظر داشت و درباره آن مطالعه کرد. سیاست خارجی پویا است و اولویت‌ها تغییر می‌کنند حتی در شرایطی که این شراکت هنوز نهایی نشده نیز تأثیرات آن بر سیاست‌های منطقه‌ای این سه کشور به‌خوبی قابل‌مشاهده است. بااین‌حال اگر این تصویر و پازل تکمیل شود، دردسر بیشتری برای برنامه‌ریزان ژئوپلتیک در غرب ایجاد می‌شود و درزمینهٔ بازارهای انرژی نیز تغییرات زیادی رخ خواهد داد.

دولت اوباما روز چهارشنبه اعلام کرد در ماه ژانویه، دو روز بعد از تحویل مبلغ 400 میلیون دلار با هواپیما به ایران، مبلغ یک میلیارد و 300 میلیون دلار دیگر نیز به ایران پرداخت کرده است تا پرونده طولانی مدت مربوط به فروش سلاح به ایران، حل و فصل شود.

الیزابت ترودو، سخنگوی وزارت امور خارجه می گوید آمریکا به دلیل حساسیت های دیپلماتیک، نمی تواند بیش از این در خصوص پرداخت مورخ 19 ژانویه سخن بگوید.

این پرداخت ها شامل 13 پرداخت مجزا به مبلغ 99 میلیون و 999 هزار و 999 دلار و 99 سنت و پرداخت نهایی 10 میلیون دلاری بوده اند. توضیحی در خصوص نگهداری نقل و انتقال های مجزای کمتر از 100 میلیون دلار توسط وزارت خزانه داری آمریکا ارائه نشده است.

این مبلغ برای حل و فصل پرونده ای پرداخت شد که به دهه 1970 میلادی باز می گردد و طی آن قرار بود دولت آمریکا، تجهیزات نظامی در اختیار حکومت پهلوی بگذارد.

این محموله به دلیل انقلاب اسلامی سال 1979 ایران، هرگز تحویل نشد و پس از آن، روابط دیپلماتیک ایران و آمریکا قطع شد.

در 17 ژانویه، دولت آمریکا مبلغ 400 میلیون دلار اصلی را در پالت های حاوی یورو، فرانک سوئیس و ارزهای دیگر به ایران پرداخت کرد که نحوه پرداخت غیرمتعارف آن، پرسش هایی را برانگیخت. مبلغ یک میلیارد و 300 میلیون دلار دیگر نیز توافق ایران و آمریکا در خصوص سود مبلغ اصلی طی این چند دهه می باشد.

این معامله، حساسیت های زیادی را برانگیخت زیرا دولت آمریکا ادعا می کرد از آن به عنوان اهرمی برای تبادل زندانیان دو کشور استفاده کرد. منتقدان جمهوری خواه دولت، این پرداخت را «باج» خوانده اند.

باراک اوباما و مقامات دولتی دیگر، این ادعا را رد کرده و تلاش کرده اند توضیح دهند چرا این مبلغ به صورت نقدی پرداخت شده است. اوباما می گوید دلیل پرداخت نقدی، این است که ایران و آمریکا بعد از تحریم ها، با یکدیگر روابط بانکی نداشته اند؛ اما این دلیل، محکمه پسند نیست زیرا امکان پرداخت از طریق بانک های واسطه وجود داشته است.

یکی از مقامات برجسته آمریکایی که در جریان این نقل و انتقال بوده است، هفته گذشته اعلام کرد پرداخت سود مبلغ به ایران به «شیوه ای بدون تشریفات» و از طریق یکی از بانک های مرکزی خارجی انجام شد. اما این مقام که اجازه نداشت نام خود را افشا کند نگفت که آیا سود پول هم به صورت نقدی به ایران پرداخت شد یا از طریق مکانیسم بانکی انجام گرفت.

این پول از سوی صندوق ناشناخته ای تامین اعتبار شد که تحت نظر وزارت خزانه داری آمریکا و برای حل و فصل دعاوی قانونی فعالیت می کند. صندوق به اصطلاح قضاوت، پول های مالیاتی دائمی است که با تایید دائمی کنگره برپا شد و در زمان مورد نیاز هزینه می شود.

این صندوق به رئیس جمهور امکان می دهد در خصوص هزینه کرد، نیازی به تایید کنگره نداشته باشد. دولت آمریکا در خصوص پرونده های مرتبط با ایران در سال 1991 نیز مبلغ 278 میلیون دلار به ایران پرداخت کرد.